۳.تهیه گزارشات غیر‌دولتی
یکی از ابزارهای مورد استفاده فعالان برای ارتقاء حقوق بشر گزارشات غیر دولتی هستند. گزارشات غیر‌دولتی مکانیسمی هستند برای نظارت و اطلاع‌رسانی در زمینه پیروی دولت از معاهدات، کنوانسیون‌ها و اعلامیه‌های بین‌المللی امضا شده توسط دولت. دولت‌ها به عنوان بخشی از تعهد خود در تبعیت از این موافقت‌نامه‌ها باید گزارشاتی را به هیئت بین‌المللی مربوطه ارسال کنند. این گزارشات رسمی دولتی تشریح کننده پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه تعهدات مختلف مورد اشاره در موافقت‌نامه ها هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره گزارشات غیر دولتی به بخش گزارشات غیر دولتی در نظارت بر فرایندهای سیاسی: روش ها و ابزارهای کنشگران مراجعه کنید.
اغلب گروه‌های جامعه‌مدنی تحقیقاتی را در زمینه چگونگی عملکرد دولت خود در تبعیت از موافقت‌نامه‌ها انجام داده و در کنار گزارش "رسمی" دولت، یک "گزارش غیر‌دولتی" تکمیلی یا جایگزین را نیز تهیه می‌کنند. گزارشات غیر‌دولتی به گروه‌ها اجازه می‌دهند تا با استفاده از استانداردها و اصول موافقت‌نامه‌های بین‌المللی، دولت خود را مجبور به ارتقاء خدمات و تقویت قوانین و سیاست‌های ناظر بر مسائل مربوطه نمایند.
تهیه گزارشات غیر دولتی معمولأ بخشی از تلاش‌های گسترده‌تری است برای پیشبرد تغییرات در حوزه مورد نظر، و فرصتی است برای گروه‌های فعال در این حوزه تا توجهات را به مسئله مورد بررسی خود جلب کرده و روابطی را با ذی‌نفعان ملی و بین‌المللی برقرار کنند. فرایند تهیه گزارشات غیر دولتی علاوه بر جلب توجه می‌تواند آگاهی عمومی را در خصوص مسئله مورد نظر افزایش دهد. به منظور جمع‌آوری اطلاعات در خصوص چگونگی پیروی دولت از موافقت‌نامه‌ها، گروه‌های ناظر باید مقامات دولتی و شهروندان را در فرایند گردآوری اطلاعات مشارکت دهند. به این دلایل، اکثر گروه‌های دخیل در تهیه گزارشات غیر‌دولتی هم به فرایند نظارت و هم به گزارش نهایی تهیه شده اهمیت می‌دهند.
مطالعات موردی: تهیه گزارشات غیر دولتی
مؤسسه افراد با ناتوانی جسمی در استرالیا، شبکه‌ای متشکل از افراد با ناتوانی‌های جسمی و سازمان‌های فعال در این زمینه، گزارشی غیر‌دولتی را در خصوص پیروی دولت خود از معاهده حقوق افراد با ناتوانی جسمی تهیه کردند. گزارشات دوره‌ای و فعالیت‌های این مؤسسه را می‌توان در اینجا مشاهده کرد.
ائتلاف نظارت بر پیاده‌سازی کنوانسیون رفع هر‌گونه تبعیض علیه زنان در بورکینافاسو، به‌عنوان ائتلاف سازمان‌های متمرکز بر مسائل جنسیتی، گزارشی غیر‌دولتی را در خصوص تبعیت دولت از این کنوانسیون و پیاده‌سازی آن تهیه کرد. گزارش این نهاد را می‌توان در اینجا ملاحظه کرد.
مؤسسه بین‌المللی کودکان سرباز گزارشی غیر‌دولتی را در خصوص عملکرد میانمار در زمینه پیاده‌سازی و تبعیت از پیمان‌نامه حقوق کودک تهیه کرد. گزارش این مؤسسه را می‌توان در اینجا ملاحظه کرد.