جامعهمدنی میتواند نقش تعیینکنندهای در تضمین حقوق بشر ایفا کند. وقتی جامعهمدنی امکان شکوفایی و فعالیت مستقل از دولت داشته باشد، میتواند منبعی برای دولت بوده، شهروندان را به دولت پیوند دهد، بر فعالیتهای دولت نظارت کند و دولت را در برابر نیازها و نگرانیهای شهروندان پاسخگو نماید. این امر خصوصأ در فرایند حمایت از حقوق اجتماعی، اقتصادی و حقوق بشر حائز اهمیت است.
در سیستم بینالمللی حقوق بشر، جامعهمدنی عامل مهمی بهشمار میآید. در این درس جامعهمدنی اشاره به گروههای رسمی و غیررسمی شهروندان دارد که حول اهداف و منافعی مشترک گرد آمدهاند. این گروه ها ممکن است در سطح ملی، منطقهای یا محلی فعالیت کرده و بر مسائل خاص (مانند بهداشت، آموزش و محیط زیست)، میراث فرهنگی (شامل حفاظت از زبان از هنر)، مذهب، ورزش، منافع تجاری (مانند انجمنهای مالکان کسب و کارها یا تعاونیها)، دستهبندیهای جمعیتی (زنان، جوانان، سالخوردگان و افراد با ناتوانی جسمی) یا ایدئولوژی و وابستگی سیاسی تمرکز داشته باشند. جامعهمدنی مجزا از دولت بوده و ممکن است شامل شبکههایی باشد که افراد و گروهها از طریق آن تعاملاتی را با دولت یا با یکدیگر انجام میدهند.
کنشگران جامعهمدنی افرادی هستند که به انتخاب خود در فعالیتهای مختلفی برای بهبود جامعه مشارکت میکنند –از مشارکت سیاسی گرفته تا ارائه خدمات خیریه و فعالیتهای انساندوستانه. کنشگران جامعهمدنی صرفنظر از حیطه اصلی فعالیت خود علائق، اهداف و ارزشهای مشترکی دارند که در راستای ارتقاء و حمایت از حقوق جهانی بشر هستند.
موارد زیر جزء این تعریف قرار میگیرند:
- سازمانها و مدافعان حقوقبشر (شامل سازمانهای غیردولتی، انجمنها و گروههای قربانیان)
- سازمانهای با حیطه تمرکز خاص (مانند سازمانهای متمرکز بر بهداشت، آموزش، یا محیط زیست)
- ائتلافها و شبکههای مرتبط با حقوق بشر (حقوق زنان، حقوق کودکان، حقوق مرتبط با محیط زیست)
- افراد با ناتوانی جسمی و سازمانهای نماینده آنها
- گروههای وابسته به انجمنها (افراد بومی، اقلیتها)
- گروههای مذهبی
- اتحادیهها (اتحادیههای صنفی و انجمنهای حرفهای مانند انجمنهای روزنامهنگاری، کانون وکلا دادگستری، انجمنهای قضایی، انجمنهای دانشجویی)
- جنبشهای اجتماعی (جنبشهای صلحجویانه، جنبشهای دانشجویی، جنبشهای مربوط به مسائل خاص)
- افراد حرفهای که مستقیمأ در پیشبرد حقوق مشارکت دارند (وکلا، پزشکان، و کارکنان حوزه بهداشت)
- گروههای انساندوستانه و خیریه که از قربانیان نقض حقوق بشر حمایت میکنند
- خویشاوندان قربانیان که شکایاتی را تنظیم کرده و بهعنوان شاکی پروندههایی را پیگیری کرده اند
- نهادهای عمومی که فعالیتهایی را در راستای ارتقاء حقوق بشر انجام میدهند (سازمانهای دانشجویی، هیئتهای تحقیقاتی).