اصل ۲۶ قانون اساسی از حق شهروندان ایرانی برای تشکیل و پیوستن به انجمن‌ها دفاع می‌کند:
احزاب، جمعيتها، انجمنهاي سياسي و صنفي و انجمنهاي اسلامي يا اقليتهاي ديني شناخته شده آزادند، مشروط به اين كه اصول استقلال، آزادي، وحدت ملي، موازين اسلامي و اساس جمهوري اسلامي را نقض نكنند. هيچكس را نميتوان از شركت در آنها منع كرد يا به شركت در يكي از آنها مجبور ساخت.
طبق آیین نامه تأسیس و فعالیت سازمان های مردم نهاد مصوب ۱۳۸۴، یک سازمان مردم‌نهاد سازمانی است داوطلبانه، غیر‌انتفاعی و غیر سیاسی تأسیس شده توسط افراد حقیقی غیر وابسته به دولت، که افراد جدید را نیز به عضویت می‌پذیرد. «غیر سیاسی» یعنی این که هدف گروه رسیدن به قدرت سیاسی نباشد.
ممکن است قوانین تغییر کنند و مسائل سیاسی در فرایند ثبت سازمان‌های مردم‌نهاد ایفای نقش کنند. حتمأ اطلاعات ارائه شده در اینجا را با مقامات محلی، وکلا و سایر گروه‌ها چک کنید تا اطمینان حاصل نمایید که از رویه‌های درست پیروی می‌کنید.
برای کسب مجوز فعالیت از دولت باید چند شرط را برآورده کنید. به گفته دولت، یک سازمان مردم نهاد باید:
- داوطلبانه باشد
- غیر انتفاعی باشد
- غیر سیاسی باشد
- توسط اشخاص حقیقی تأسیس شده باشد، نه اشخاص حقوقی
- توسط افرادی تأسیس شده باشد که پست دولتی ندارند (مقامات دولتی می‌توانند یک سازمان مردم‌نهاد را تأسیس کنند، مشروط بر آن که این کار را به‌عنوان یک شهروند عادی انجام داده و از عنوان شغلی خود استفاده نکنند)
- به ابتکار شهروندان عادی تأسیس شده باشد، نه به دستور یک نهاد دولتی
- اعضای جدید را بپذیرد
- هدف مشخصی داشته باشد
علاوه بر این، یک فرد برای تأسیس یک سازمان مردم‌نهاد باید شرایط زیر را دارا باشد:
- دست کم ۱۸ سال سن داشته باشد
- شهروند ایران باشد
- سوء سابقه منجر به سلب حقوق اجتماعی نداشته باشد
- دست کم ۵ عضو برای سازمان مردم‌نهاد خود داشته باشد
- در صورتی‌که سازمان مردم‌نهاد قصد فعالیت تخصصی در زمینه‌ای خاص داشته باشد، دست‌کم دو عضو آن باید در زمینه مذکور متخصص باشند.